ابوبصیر، کتاب خاطرات خلیل ابوبصیر، معاون مخابرات لشکر۱۷ علی‌بن ابیطالب(ع) به قلم فرزاد بیات موحد.

ابوبصیر متولد ۱ فروردین ۱۳۳۸ در شهر زنجان است. تحصیلاتش را در زادگاهش با اخذ گواهی‌نامۀ دیپلم در رشتۀ ریاضی گذراند و به موازات تحصیل در دبیرستان، به فعالیت‌های انقلابی پرداخت. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در تیر ۱۳۵۸ رسماً به عضویت سپاه پاسداران درآمد. سپس به شهر تکاب کردستان اعزام شد و در پاکسازی روستاهای اطراف پاسگاه ایرانخواه شرکت کرد. در ادامه، مسئولیت‌های مخابرات سپاه زنجان، لشکر ۱۷علی‌ بن ابیطالب(ع) و تیپ ۳۶ انصارالمهدی(عج) را عهده‌دار شد. او در عملیات‌های مهمی از جمله بیت‌المقدس،  رمضان، محرم، والفجر مقدماتی(در ۱۳۶۱ ش)، والفجر۳، والفجر۴، خیبر (در ۱۳۶۲ ش) و کربلای۱۰ (در ۱۳۶۶ ش) شرکت کرد.

این کتاب در پی تصمیم اداره‌ کل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس استان زنجان به‌منظور جمع‌آوری خاطرات و اطلاعات فرماندهان استان زنجان به صورت مصاحبۀ شفاهی در ۱۳۹۱ش آغاز شد. پس از پیاده‌سازی صوت‌ها و مصاحبه‌ها، تدوین کتاب به فرزاد بیات موحد سپرده شد که در ۱۴۰۰ش به چاپ رسید. نام کتاب برگرفته از نام فامیلی است. 

کتاب با مقدمه‌ای از ناشر و پیشگفتاری از نویسنده آغاز شده و مطالب آن از لحاظ ساختاری به یازده عنوان تقسیم‌بندی شده است که عنوان اول آن «دوران کودکی و نوجوانی» به وضعیت زندگی خانوادگی، تولد، تحصیل در مقطع ابتدایی و متوسطه را می‌پردازد (ص۲۵-13ص ۱۳-25).

«دورۀ انقلاب»، عنوان دوم کتاب به فضای مبارزاتی حاکم در شهر زنجان قبل از پیروزی انقلاب اسلامی و حضور پررنگ ابوبصیر در این مبارزات با حضور در جلسات سخنرانی‌های مذهبی در مسجد ولیعصر(عج) و شرکت در تظاهرات و درگیری‌ها با عوامل حکومت پهلوی پرداخته است. در ادامه، فعالیت‌های منافقین و حضور ابوبصیر در مقابله با آنها،  پیروزی انقلاب در بهمن ۱۳۵۷، جریانات بعد از آن شامل شکل گیری بسیج و عضویت و فعالیت راوی در آن شرح داده شده است (ص۸۱-27ص۲۷-81).

عنوان سوم «در کسوت سپاهی» است که به عضویت ابوبصیر در سپاه پاسداران و سیر مراحل پذیرش او اشاره دارد. آنگاه به فعالیت‌های وی در مبارزه با قاچاقچیان و منافقین و گروهک‌های ضدانقلاب بعد از پیروزی انقلاب اسلامی اشاره شده است (92-83ص۸۳-92).

عنوان چهارم «تجربۀ کردستان» به خاطرات اعزام راوی به کردستان و رخدادهای مربوط به پاکسازی قسمت-هایی از منطقۀ بین دیواندره و سقز و روستاهای اطراف پاسگاه ایرانخواه، مقابله با قاچاق اسلحه در مسیر زنجان به بیجار، موضوع اسارت دو نفر از نیروهای سپاهی به دست ضد انقلاب و مأموریت در آبان ۱۳۵۸ برای پیدا کردن آن دو نفر و شرکت در دورۀ آموزش نظامی جنگ‌های نامنظم اشاره شده است (ص۱۰۹-93ص ۹۳-109).

عنوان بعدی «ورود به مخابرات» است که به اعزام راوی به دورۀ آموزش مخابرات در تهران در دی ۱۳۵۸، ادامۀ خدمت با سمت مسئول مخابرات سپاه زنجان، توسعۀ فعالیت‌های واحد مخابرات توسط راوی و آغاز جنگ تحمیلی عراق علیه ایران پرداخته است (ص ۱۵۷-111ص۱۱۱-157).

«اولین تجربۀ جنگی» عنوان ششم کتاب به حضور راوی با سمت مسئول مخابرات نیروهای زنجانی در خط پدافندی دارخوین (روستای سلمانیه) در اواخر پاییز تا اواسط زمستان ۱۳۵۹ش، نحوۀ فعالیت‌های مخابراتی در خط پدافندی، شکستن پای راوی و انتقال به ماهشهر، سپس اصفهان، تهران و زنجان، بهبودی نسبی راوی و ادامۀ خدمت در مخابرات سپاه روایت شده است. همچنین به حضور دو گروگان آمریکایی در زنجان و نحوۀ نگهداری از آنان اشاره شده است (ص۱۵۷-159).

حوادث مربوط به دومین اعزام راوی در فروردین ۱۳۶۱ در عنوان هفتم با نام «اعزام مخابراتی» آمده است. در این عنوان به انتصاب راوی به عنوان مسئول مخابرات گردان سلمان جمعی تیپ۷ ولیعصر(عج) پرداخته شده است. همچنین ماجرای فردی به نام مش‌ممد و تحویل یک پرچم سبز به او توسط یک فرد نورانی در خواب و استفاده از آن پرچم در عملیات فتح‌المبین شرح داده شده است. در ادامه به شرکت راوی در عملیات بیت‌المقدس، موضوع تشکیل تیپ۱۷ قم و ادامۀ راوی به واحد مخابرات آن تیپ۱۷ در مرحلۀ چهارم عملیات بیت‌المقدس اشاره شده است (ص۱۹۴-159ص۱۵۹-194).

در عنوان هشتم با نام «معاون مخابراتی تیپ۱۷» به نحوۀ شروع به کار راوی در مسئولیت معاونت مخابرات تیپ۱۷ علی ‌بن ابیطالب(ع) و سازماندهی واحدهای مخابرات در یگان‌های زیرمجموعۀ تیپ پرداخته شده است. در ادامه به خاطرۀ عبور از پل احداثی روی رود کارون و ماجرای حسینیۀ فقرا در مقر تیپ اشاره شده و چگونگی برنامه‌ریزی معاونت مخابرات در عملیات رمضان و نحوۀ عملکرد در طول عملیات و نیز ماجرای مربی آموزش عراقی به نام جاسم، ارتباط او با راوی و سرنوشت او شرح داده شده است. همچنین موضوع معرفی مهدی زین‌الدین (شهادت: ۲۷ آبان ۱۳۶۳) به عنوان فرماندهی تیپ ۱۷، ارتقاء تیپ به لشکر، شرکت در عملیات محرم و به غنیمت گرفتن امکانات مخابراتی برای ارتقای کیفیت خدماتی مخابرات، شرکت در عملیات والفجرمقدماتی و مشکلات واحد مخابرات در صحنۀ نبرد و شهادت قامت بیات (شهادت: ۱۸ بهمن ۱۳۶۱) روایت شده است. در ادامه انتقال لشکر به خط پدافندی پاسگاه زید و حضور در خط پدافندی، انتقال یگان به منطقۀ مهران و شرکت در عملیات والفجر۳ و شهادت برادر راوی، انتقال لشکر به سرپل‌ذهاب و شرکت در عملیات والفجر۴، سپس اعزام به منطقۀ عملیاتی خیبر و نحوۀ عمل واحد مخابرات و ارتباط با یگان‌ها در این عملیات‌ها شرح داده شده است (ص۲۸۸-195ص ۱۹۵-288).

عنوان بعدی کتاب «در جزایر مجنون» است که به حضور ابوبصیر در عملیات خیبر در مقر فرماندهی لشکر۱۷ و کمک به فرماندهی اشاره شده است. در ادامه به شرح مانور طرح عملیات در منطقۀ عملیاتی خیبر، شرح مسئولیت قرارگاه‌های سپاه و یگان‌های شرکت کننده در عملیات و وضعیت نیروهای زنجانی شرکت کننده در عملیات خیبر تشریح شده است (ص ۲۹۴-289ص۲۸۹-294).

بخش دهم کتاب با عنوان «بازگشت به زنجان» به موضوع پایان حضور راوی در لشکر۱۷ و شروع کار در مسئولیت مخابرات سپاه زنجان پرداخته است. در ادامه به فعالیت‌های جنبی راوی در ستاد عاشورای استان، نحوۀ اعزام کاروان سپاهیان حضرت محمد(ص) از استان به جبهه‌ها و مقدمات تشکیل یگان رزم مستقل استان پرداخته است (ص۳۰۸-295ص۲۹۵-308).

«در مخابرات تیپ ۳۶» عنوان بخش پایانی این کتاب است که حضور راوی در عملیات کربلای۱۰ در سمت نیروی رزمی در ۱۳۶۶ ش و سپس تحویل گرفتن معاونت مخابرات تیپ تازه تأسیس انصارالمهدی(عج) زنجان در اوایل ۱۳۶۷ ش شرح داده شده است. در ادامه به حضور راوی در خط پدافندی کوشک (در جنوب غربی استان خوزستان و شرق طلاییه) بعد از پذیرش قطعنامه اشاره شده است. سپس به ادامۀ تحصیل راوی در رشتۀ برق و الکترونیک در دانشگاه ارومیه در مهر ۱۳۶۷، ادامۀ فعالیت راوی از ۱۳۷۱ ش در سپاه زنجان و موضوع تشکیل گردان‌های عاشورا، فعالیت در سمت معاون اطلاعات سپاه زنجان از ۱۳۷۲ ش تا ۱۳۷۹ ش،  ادامۀ خدمت در اطلاعات سپاه تهران تا ۱۳۸۶ ش پرداخته شده است. فعالیت‌های راوی بعد از بازنشستگی نیز در انتهای این عنوان آمده است (ص ۳۳۲-309ص۳۰۹-332). بخش‌های پایانی کتاب به منابع و مؤاخذ مآخذ استفاده شده در کتاب (ص ۳۳۴-333ص۳۳۳-334 )، عکس‌های راوی مربوط به حضور در مناطق مختلف جنگی (ص۳۴۳-335ص۳۳۵-343) و اسناد مربوط به راوی در دوره‌های مختلف خدمت (ص۳۵۵-344ص۳۴۴-355) اختصاص داده شده است.

کتاب ابوبصیر در ۱۴۰۰ ش و در قطع رقعی، توسط انتشارات بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس در تهران انتشار یافته است. رونمایی از این کتاب در ۸ خرداد ۱۴۰۱ همزمان با ایام گرامیداشت سالروز حماسۀ آزادسازی خرمشهر با حضور سردار غلامرضا علاماتی، رئیس مرکز سازمان اسناد و مدارک دفاع مقدس در موزۀ ملی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس در تهران برگزار شد. در پایان این مراسم، ضمن رونمایی از ۲۹ اثر دیگر در حوزۀ تاریخ شفاهی دفاع مقدس، کتاب ابوبصیر به عنوان یکی از کتاب‌های شایستۀ تقدیر معرفی شد (خبرگزاری دانشجو ). 

کتاب ابوبصیر در ۱۴۰۰ ش و در قطع رقعی، توسط انتشارات بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس در تهران انتشار یافته است.

مأخذمآخذ:  ابوبصیر، خلیل، ابوبصیر (خاطرات خلیل ابوبصیر)، به کوشش فرزاد بیات موحد، تهران: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش های دفاع مقدس، ۱۴۰۰ ش.

/ فرزاد بیات موحد/